Η ζωοκλοπή στη "Βλαχόστρατα" της Κρανιάς

Μετά από παράκληση συμπατριωτών μας αναγνωστών δημοσιεύουμε τα ακριβή αποσπάσματα από το βιβλίο του Παναγιώτη Ι . Καμηλάκη: "19ος-20ὸς αἰώνας – Η ζωοκλοπή στην περιοχή των Γρεβενών", τα οποία (συγκεκριμένα αποσπάσματα) αφορούν τους προγόνους μας Κρανιώτες. 

...Ἔτσι, ἀπὸ κάθε κοπάδι ἔστω καὶ λίγα ζῶα θὰ ἔπεφταν σὲ τέτοιους λάκκους, ὁπότε μετὰ τὴν ἀπομάκρυνσή του, κατὰ τὴ συνέχιση τοῦ ταξιδιοῦ του, πήγαιναν οἱ ζωοκλέφτες καὶ ἔπαιρναν τὰ παγιδευμένα ζῶα, ποὺ συνήθως δὲν βέλαζαν, ἰδίως τὰ πρόβατα, καὶ ἔτσι δὲν γίνονταν ἀντιληπτὰ ἀπὸ τοὺς βοσκοὺς ποὺ τὰ συνόδευαν.

Τὴν ἴδια μέθοδο χρησιμοποιοῦσαν, ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς Χασιῶτες, καὶ ἄλλοι συστηματικοὶ ζωοκλέφτες, ὅπως στήν «Ξηροκρανιά» (Κρανιὰ Ἐλασσό­νας)25 μὲ μεγάλη ἐπίδοση ὣς σήμερα στὴν κτηνοτροφία, ὅπου ὑπῆρχαν καὶ πολλοὶ καὶ λίαν ἐπιτήδειοι ζωοκλέφτες, τοὺς ὁποίους οἱ Πολυνερίτες ζωοκλέφτες θεωροῦσαν πολυαριθμότερους καὶ πιὸ ἐπιτήδειους ἀπὸ τοὺς ἴδιους.26 Στὶς διηγήσεις τους ἄλλωστε οἱ κάτοικοι τῶν χωριῶν τῶν Γρεβενῶν μὲ μεγάλη ἐπίδοση παλαιότερα στὴν ζωοκλοπή, ὅπως τοῦ Πολυνερίου, συχνὰ ἀναφέρονται στοὺς ζωοκλέφτες τῆς Κρανιᾶς, μὲ τοὺς ὁποίους εἶχαν συγκρούσεις ὡς διερχόμενοι κτηνοτρόφοι ἢ ὡς ζωοκλέφτες. Διότι πολλὲς φορὲς τὰ κοπάδια τοῦ Πολυνερίου κ. ἄ. χωριῶν τῶν Γρεβενῶν περνοῦσαν ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῆς Κρανιᾶς, τὴν ὁποία ὅμως συχνὰ προσπαθοῦσαν νὰ ἀποφύγουν μὲ τὰ κοπάδια τους,27 γνωρίζοντας τὴν ἐπιτηδειότητα τῶν Κρα-νιωτῶν ζωοκλεπτῶν...

...Μεγάλη ἦταν ἡ ἔνταση τῆς ζωοκλοπῆς μεταξὺ τῶν κατοίκων καὶ στὰ λεγόμενα Κοπατσαροχώρια28 τῶν Γρεβενῶν, ἰδίως στὰ περισσότερο κτη­νοτροφικά, ὅπως τὸ Πολυνέρι,29 ποὺ προαναφέρθηκε, καὶ σὲ ἄλλα γειτονι­κὰ30 μέχρι τὸν Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο καὶ τὴν Κατοχή.31

...Ὑπῆρχαν καὶ ποικίλοι ἄλλοι τρόποι γιὰ τὴν πραγματοποίηση μιᾶς ζωο-κλοπῆς, καθὼς καὶ γιὰ τὴν ἀπόκρυψη τῶν κλεμμένων ζώων ἢ τοῦ κρέατός τους, ὅταν τὰ ἔσφαζαν γιὰ δική τους κατανάλωση καὶ ὄχι γιὰ πώληση. Ὅλοι αὐτοὶ οἱ τρόποι καὶ τὰ μέσα ζωοκλοπῆς (γοῦρνες, δηλ. χαντάκια, «θηλιές»35 μὲ σχοινί, σύρμα κλπ. στὰ στενὰ περάσματα, «πεδίκλωμα», δηλ. δέσιμο προβάτου ἀπὸ τὰ πόδια, στρίψιμο τοῦ λαιμοῦ καὶ σπάσιμο τοῦ καρυδιοῦ τῶν γιδιῶν,36 τάισμα τῶν τσοπανόσκυλων τοῦ κοπαδιοῦ μὲ κόκκαλα ἀπὸ κρέας κατὰ τὴν ὥρα τῆς ἐπιχείρησης ἀπὸ τοὺς ὑποψήφιους ζωοκλέφτες,37 κλοπὴ τὴν ὥρα ποὺ ὁ βοσκὸς «σκαρίζει» τὸ κοπάδι38 ἢ ὅταν αὐτὸς κοιμᾶται39 τὴ νύχτα προπαντός, ἀκόμη καὶ μὲ βίαιο τρόπο, ὅπως μὲ ξυλαδαρμὸ ἢ δέσιμο τοῦ βοσκοῦ40 κ.ἄ.) δείχνουν τὴν ἐξυπνάδα καὶ ἐφευρετικότητα, τὸ πολυμή­χανο τῶν ζωοκλεφτῶν, ἰδίως ὅταν αὐτοὶ ἦσαν «ἐπαγγελματίες» τοῦ εἴδους...

Παραπομπές:

ΚΛ, χφ 4433, ὅ.π., σ. 341: «Τὰ μάσαμε τότε [τὸ 1940, τὸ κοπάδι μὲ ζυγούρια] γιὰ κάτ᾽ [Θεσσαλία], γιὰ τ᾽ Ἁγιονέρ᾽ [Ἐλασσόνας] καὶ πήγαμε ὄχι ἀπ᾽ τὴν Κρανιά [Ἐλασσό­νας], γιατὶ φοβήθ᾽καμε νὰ μὴ μᾶς τὰ κλέψουν ἐκεῖ μ᾽ αυτὸν τὸν τρόπο [μὲ τὶς γοῦρνες-χαντάκια]». Βλ. καὶ στὸ ἴδιο, σ. 342-344, γιὰ πάθημα τῶν παραπάνω Πολυνεριτῶν κτη-ντρόφων, πού, ἐνῶ ἀπέφυγαν τὴν Κρανιά, ὅταν εἶχαν σταματήσει γιὰ διανυκτέρευση μὲ τὸ κοπάδι τους στὴ μονὴ Παλαιοκαρυᾶς Χασίων, κατευθυνόμενοι στὰ χειμαδιὰ τῆς Ἐλασσόνας, Κρανιῶτες ζωοκλέφτες τοὺς ἔκλεψαν μία γίδα μὲ τέσσερα ζυγούρια. Οἱ Κοπατσαραῖοι θεωροῦσαν ὅτι οἱ Κρανιῶτες δὲν μποροῦσαν «νὰ τοὺς πάρουν ζῶα ἀπὸ τὰ κοπάδια μὲ τὸ ζόρι, μόνο μὲ κρυφὸ τρόπο. Ἀπὸ τσοὶ Βλάχοι ἔκλεβαν καμιὰ φορὰ ζῶα οἱ Κρανιῶτες καὶ μὲ τὸ ζόρι … Οἱ Βλάχοι δὲν ἦταν ζόρικοι, ὅπως ἐμεῖς ἐδῶ οἱ Κοπατσαραῖοι. Ἐμεῖς δὲ λογαριάζαμε … Ὕστερα ἤμασταν κι ἐμεῖς οἱ ἴδιοι κλέφτες (ζωοκλέφτες). Ξέραμε τὰ κόλπα … Τραβούσαμε ὅλοι μαχαίρια. Ὅλοι οἱ Κοπατσαραῖοι κτηνοτρόφοι εἴχαμε μαχαίρια … Εἶχαν κι οἱ Κρανιῶτες μαχαίρια. Εἴχαμε καὶ πιστόλια, ὅπλα. Τὰ εἴχαμε παράνομα. Εἴχαμε ὅπλα ὀπισθογεμῆ» (ΚΛ, χφ 4433, ὅ.π., σ. 344-345).

Ὅπως σημειώνει καὶ ὁ Καραμανές, Ὀργάνωση τοῦ χώρου, τεχνικὲς καὶ τοπικὴ ταυτότη­τα στὰ Κοπατσαροχώρια τῶν Γρεβενῶν, σ. 336, ἡ ζωοκλοπὴ ἀποτελοῦσε συνηθισμένη, σχεδὸν καθημερινή, πρακτικὴ στὰ Κοπατσαροχώρια, ἀποβλέποντας καταρχὰς στὴν ἄμεση κατανάλωση τοῦ κρέατος τῶν κλοπιμαίων ζώων.

Ὅπως ἐπισημαίνει καὶ ὁ Καραμανές, Ὀργάνωση τοῦ χώρου, τεχνικὲς καὶ τοπικὴ ταυτό­τητα στὰ Κοπατσαροχώρια τῶν Γρεβενῶν, σ. 336-337, οἱ ζωοκλέφτες τοῦ Πολυνερίου ἀποτελοῦσαν ἕνα ἰδιαίτερο φαινόμενο. Ἐκτὸς ἀπὸ μεγάλα ζώα, ὄχι σπάνια, ἔκλεβαν ὁλόκληρα κοπάδια αἰγοπροβάτων. «Τοὺς Πολυνερίτες τὰ ἄλλα χωριὰ τοὺς ἔλεγαν κα-τσικοκλέφτες. Κλέβαν ἐδῶ ὅλα τὰ χωριά, ἀλλ᾽ αὐτοὶ ξέρανε καὶ νὰ κλέψουν, ἀλλὰ καὶ νὰ κρύψουν [τὰ κλοπιμαῖα]. Δὲν τοὺς ἔπιαναν ποτὲ τὰ ἀποσπάσματα. Στὸν Σταθμὸ Χωροφυλακῆς Πολυνερίου ὑπῆρχε [προπολεμικά] ἀπόσπασμα [γιὰ τὴν καταδίωξη τῶν ζωοκλεπτῶν κλπ.] … Ἔκλεβαν παλιὰ οἱ Πολυνερίτες ὅ,τ᾽ βροῦν» (ΚΛ, χφ 4433, ὅ.π., σ. 536-537: Πολυνέρι). Γενικά, οἱ ζωοκλέφτες τῆς περιοχῆς Γρεβενῶν ἔκλεβαν καὶ εἴδη διατροφῆς, πατάτες, σταφύλια, κρεμμύδια κλπ. (ΚΛ, χφ 4132, ὅ.π., σ. 167: Σπήλαιο Γρεβενῶν). Στὴν περιοχὴ Γρεβενῶν, ἂν κάποιος ἦταν μανιακὸς κλέφτης, ἔλεγαν παροι-μιωδῶς ὅτι «αὐτὸς κλέβει σὰν Πολυνερίτης» (Καραγιάννης, Κουπατσαροχώρια Γρεβε­νῶν, σ. 137).

Στὰ Μαστοροχώρια τῶν Γρεβενῶν, στὰ ΒΔ τοῦ νομοῦ, τὰ παλαιότερα χρόνια μέχρι τὸ 1930-35, ποὺ δροῦσαν πολλοὶ ζωοκλέφτες, ἰδίως Κοπατσαραῖοι, στὴν περιοχή «δὲν τολμοῦσαν νὰ ἀφήσουν τὰ ζῶα μακριὰ ἀπὸ τὸ σπίτι τὴ νύχτα. Γι᾽ αὐτὸ οἱ στάβλοι ἦσαν στὸ σπίτι καὶ μάλιστα στὸ κατώι» (ΚΛ, χφ 4132, σ. 814: Δασύλλιο Γρεβενῶν, συλλ.

ΚΛ, χφ 4433, ὅ.π., σ. 348-349, ὅπου τονίζεται ὅτι τὴ μέθοδο μὲ τὶς θηλιὲς χρησιμοποι­οῦσαν οἱ Κρανιῶτες ζωοκλέφτες, ὄχι ὅμως οἱ Πολυνερίτες, οἱ ὁποῖοι εἶχαν χάσει ζῶα ἀπὸ τοὺς Κρανιῶτες μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο.

ΚΛ, χφ 4433, ὅ.π., σ. 347-348.

ΚΛ, χφ 4433, ὅ.π., σ. 349, ὅπου σημειώνεται ὅτι ἡ ρίψη κοκκάλων ἦταν συνηθισμένη μέθοδος τῶν Πολυνεριτῶν ζωοκλεφτῶν.

ΚΛ, χφ 4433, ὅ.π., σ. 346-347, ὅπου ἀναφέρεται ὅτι τὰ περισσότερα ζῶα, πρόβατα προπαντὸς ποὺ συνήθως δὲν βελάζουν, κλέβονταν τὴν ὥρα τοῦ σκάρου, ἰδιαίτερα, ὅταν τὸ κοπάδι δὲν διέθετε δυνατὰ τσοπανόσκυλα. Καὶ οἱ μετακινούμενοι κτηνοτρόφοι, ἰδίως οἱ Πολυνερίτες, ὅταν ἔβρισκαν εὐκαιρία, ἔκλεβαν κατὰ τὸν σκάρο κλπ. Βλ. καὶ σ. 350-351.

ΚΛ, χφ 4433, ὅ.π., σ. 349-350, ὅπου ἀναφέρεται ὅτι κατὰ τὴν ἐπιχείρηση ζωοκλοπῆς ἀπὸ κοπάδι κάθε ζωοκλέφτης θὰ ἔκλεβε συνήθως ἕνα ζῶο. Ἔκλεβαν ἐπίσης τὴν ἡμέρα, κυρίως ὅταν τὸ μεσημέρι κοιμᾶται ὁ τσοπᾶνος κατὰ τὸν στάλο τοῦ κοπαδιοῦ, ἀλλὰ μὲ μεγάλη ἐπιφύλαξη (στὸ ἴδιο, σ. 351-352).

ΚΛ, χφ 4433, ὅ.π, σ. 345-346, ὅπου γίνεται λόγος καὶ γιὰ ἀντίστροφα περιστατικά, κατὰ τὰ ὁποῖα Πολυνερίτες κτηνοτρόφοι ἔδεσαν Κρανιῶτες ζωοκλέφτες. Καὶ οἱ τελευ­ταῖοι, ὅταν ἔβρισκαν ἕναν ἀδύναμο ἢ ἡλικιωμένο κτηνοτρόφο, τὸν ἔδεναν, γιὰ νὰ τοῦ πάρουν τὰ ζῶα. Βλ. καὶ στὸ ἴδιο, σ. 352 γιὰ αἰφνιδιασμὸ και ξυλοδαρμὸ τσοπάνου ‒ὁ ὁποῖος φορῶντας τὴν κάπα του δὲν ἔχει καλὴ ὁρατότητα‒ ἀπὸ ζωοκλέφτες· ἐνῶ ἕνας τὸν χτυπάει, οἱ ὑπόλοιποι ἁρπάζουν ζῶα ἀπὸ τὸ κοπάδι. Ἐπίσης, στὸ ἴδιο, σ. 353, γίνε­ται λόγος γιὰ ζωοκλοπὲς Πολυνεριτῶν καὶ στὶς περιοχὲς τῆς Θεσσαλίας, ὅπου ξεχείμα-ζαν. Τὴν ἐκτεταμένη αὐτὴ ζωοκλοπὴ τόσο στὰ ξεκαλοκαιριὰ τῶν Γρεβενῶν ὅσο καὶ στὰ χειμαδιὰ τῆς Θεσσαλίας (Ἐλασσόνα, Τύρναβο, Λάρισα) οἱ Πολυνερίτες τὴ δικαιο­λογοῦσαν μὲ τὶς φράσεις: «Κλέβαν παντοῦ. Πῶς θὰ ζήσεις; Δὲν μποροῦσες νὰ ζήσεις ἀλλοιῶς!».