Χρίστος Ζαφείρης: Το κάψιμο των φακέλων πολιτικών φρονημάτων στη Θεσσαλονίκη

Ο συμπατριώτης μας, δημοσιογράφος, Χρίστος Ζαφείρης, γράφει στο παρακάτω άρθρο για το κάψιμο των φακέλων πολιτικών φρονημάτων. Το δημοσιογραφικό και συγγραφικό έργο του Χρίστου Ζαφείρη είναι γνωστό. Η όλη του πορεία τιμά πραγματικά τόσο τον τόπο που γεννήθηκε, την Κρανιά Ελασσόνας, όσο και τη μάχιμη δημοσιογραφία. Το άρθρο το λάβαμε από την προσωπική ιστοσελίδα του Χρίστου Ζαφείρη στην οποία εκτός από σημαντικά άρθρα μπορείτε να βρείτε και παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης και όχι μόνο.

Η σελίδα του Χρίστου Ζαφείρη: "Θεσσαλονίκης Τοπιογραφία" και στο Facebook: "Θεσσαλονίκης Τοπιογραφία - Χρίστος Ζαφείρης" για όποιον/α θέλει να τις επισκεφτεί.

Από το Ιστολόγιό μας έχουμε δημοσιεύσει παλιότερα το αφήγημα του Χρίστου Ζαφείρη "Το ξενάχωμα" το οποίο έχει ερεθίσματα από το χωριό μας.  Τη δεκαετία του '80 ο Χρίστος Ζαφείρης με την εκπομπή του "Η ΕΡΤ στη Βόρειο Ελλάδα" είχε επισκεφτεί το χωριό μας κάνοντας μια εκπομπή αφιέρωμα στον τόπο μας και στους εργάτες γης της Κρανιάς που τότε σαν εργατικά "μυρμήγκια" δούλευαν στα χωράφια της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας, αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας.

Ακολουθεί το άρθρο του Χρίστου Ζαφείρη:

Μια πρόσφατη υπουργική απόφαση, ότι ανοίγουν 2.500 παλιοί φάκελοι πολιτικών φρονημάτων πολιτών, μάς ξαναφέρνει μνήμες από το κάψιμο των εκατοντάδων χιλιάδων ατομικών φακέλων που έγινε τον Αύγουστο του 1989. Ήταν μια συμβολική πράξη, 40 χρόνια μετά τη λήξη του εμφύλιου πολέμου, μαζί με την ομόφωνη ψήφιση από την οικουμενική κυβέρνηση Τζανετάκη για την «άρση των συνεπειών του εμφυλίου 1944-49». Προκάλεσε όμως και πολλές αντιδράσεις γιατί καταστράφηκαν σημαντικά ιστορικά τεκμήρια.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του τότε υπουργού δημόσιας τάξης, οι φάκελοι παρακολούθησης των φρονημάτων των πολιτών έφταναν τα 33.000.000 (!), χρονολογούνταν από την περίοδο του μεσοπολέμου και έφταναν σχεδόν ως τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, με ιδιαίτερη έξαρση στον εμφύλιο, τη μετεμφυλιακή περίοδο και τα χρόνια της χούντας. Στους ατομικούς φακέλους των πολιτών καταγράφονταν, μετά από συστηματική παρακολούθηση, οι πολιτικές κινήσεις και η ιδεολογία τους από τους αστυνομικούς και πολλούς πληροφορητές τους, με αναξιόπιστες και ψευδείς τις περισσότερες φορές καταγραφές. Ήταν, όπως τους χαρακτήρισαν, μνημεία χαφιεδισμού,
εμπάθειας, παραλογισμού, αγριότητας, ψεύδους και βαρβαρότητας μιας δύσκολης εποχής στην οποία αστυνομεύονταν το φρόνημα και η πολιτική σκέψη και δράση.

Από τα ράφια των αστυνομικών καταστημάτων στην «Σιδενόρ»… 

Η καταστροφή των ατομικών φακέλων πολιτικών φρονημάτων, θεωρήθηκε τότε ότι ήταν το τέλος μιας παράλογης και αντιδημοκρατικής συμπεριφοράς κρατικών υπηρεσιών που έπρεπε να σταματήσει οριστικά. Η κοινή υπουργική απόφαση (Δημόσιας τάξης/Γιάννης Κεφαλογιάννης, Εσωτερικών/Νίκος Κωνσταντόπουλος, Δικαιοσύνης/Φώτης Κουβέλης, Προεδρίας /Θανάσης Κανελλόπουλος) επέλεξε τη συγκέντρωση των φακέλων σε μεγάλες πόλεις και το κάψιμό τους τους σε υψικαμίνους εργοστασίων στις 29 Αυγούστου 1989. Στην Αθήνα η καταστροφή τους έγινε στη «Χαλυβουργική» και στη Θεσσαλονίκη στη «Σιδενόρ» (πρώην «Βιοχάλκο»). Η απόφαση της πυράς προκάλασε ανάμικτες αντιδράσεις και επεισόδια ανάμεσα σε αστυνομικούς και πολίτες που επιχείρησαν να αποτρέψουν την καύση των φακέλων. Πολλοί, ιδιαίτερα αντιδικτατορικοί αγωνιστές και ερευνητές, τη χαρακτήρισαν άτοπη και εγκληματική, καθώς οι φάκελοι περιείχαν πολύτιμο ιστορικό υλικό και μαρτυρίες αγώνων που έπρεπε να δοθούν προς μελέτη στους ερευνητές της ιστορίας. Σύμφωνα με δηλώσεις κυβερνητικών, κάηκαν σε όλη τη χώρα 17.000.000 φάκελοι, από τους οποίους 1.800.000 στη Θεσσαλονίκη και 9.000.000 φάκελοι στην Αθήνα.

Εφημερίδα «Θεσσαλονίκη»,  30 Αυγούστου 1989.  Στην υψικάμινο της «Σιδενόρ»

Ήμουν ένας από τους δεκάδες αγανακτισμένους πολίτες που αντέδρασαν στο κάψιμο των φακέλων, σχηματίζοντας ανθρώπινη αλυσίδα γύρω από το σωρό με τους φακέλους στην υψικάμινο της «Σιδενόρ» στη Θεσσαλονίκη. Η παρακολούθηση της καύσης ήταν ανοιχτή στους πολίτες, γιατί θεωρούνταν από την κυβέρνηση ένα είδος «γιορτής» κι έτσι μπήκαν πολλοί αντιστασιακοί με σκοπό να παρεμποδίσουν την καύση. Έγώ έφερα μαζί μου, με προσωπική επιλογή, ένα τυλιγμένο χάρτινο πλακάτ σε ρολό, το οποίο δεν προκάλεσε υποψίες και δεν το κράτησαν στην είσοδο του εργοστασίου. Όταν έφτασα στο χώρο της υψικαμίνου, ανέβηκα στην κορυφή του σωρού με τους φακέλους, που ήταν έτοιμοι να ριχτούν στη φωτιά, και το ανοιξα με τα δυο μου χέρια. Το χαρτόνι γραμμένο με μαρκαδόρο έγραφε: «Όχι στο κάψιμο της Ιστορίας και της εθνικής μνήμης». Αμέσως ανέβηκαν στο σωρό αστυνομικοί, τσαλάκωσαν το χαρτόνι και με κατέβασαν με αγριότητα. Στη συνέχεια μαζί με άλλους διαμαρτυρόμενους (θυμάμαι και βλέπω στις δημοσιευμένες σε εφημερίδες φωτογραφίες τον δημοσιογράφο Κλέαρχο Τσαουσίδη, τον φωτορεπόρτερ Βασίλη Μποζίκη, τους αντιστασιακούς Τριαντάφυλλο Μηταφίδη, Τάσο Δαρβέρη και Αφρούλα Σαπουντζή, τον Χατζηαποστόλου (τον Τίγρη» της υπόθεσης Λαμπράκη), τον νυν δήμαρχο Συκεών Σίμο Δανιηλίδη κ.α.) καταλάβαμε τον φορτωτή μεταφοράς των φακέλων στην πυρά. Μετά από λίγα λεπτά μας κατέβασαν και από κει με τη βία και το κάψιμο έγινε απρόσκωπτα….

«Θεσσαλονίκη», 30.8.1989

Πόσοι φάκελοι σώθηκαν τελικά;

Είχαν ανακοινώσει τότε ότι κρατήθηκαν γύρω στους 2000 φάκελοι προσωπικοτήτων (πολιτικών, αντιστασιακών, δημοσιογράφων κλπ.) χωρίς όμως να ανακοινωθούν τα ονόματά τους. Με την τελευταία κοινή υπουργική απόφαση αίρεται το απόρρητο για 2.500 φακέλους, που είχαν διασωθεί, και παρέχεται έτσι η δυνατότητα δημοσιοποίησης τους και ανάληψής τους από συγγενείς. Θα είναι σίγουρα χρήσιμοι στην ιστορική έρευνα, όπως θα ήταν και οι καμμένοι φάκελοι, τους οποίους η κοινότητα των ερευνητών τους θεωρεί μεγάλη απώλεια για την «Ιστορία και την εθνική μνήμη». Όσο για το σύγχρονο φακέλωμα, αν συνεχίζεται «διακριτικά» και σε ποιες κατηγορίες πολιτών, αν έχει προσαρμοστεί στο ηλεκτρονικό σύστημα και ποιοι το ασκούν, παραμένει μυστικό και άγνωστο και θα το μάθουν  μελλοντικές γενιές όταν θα αρθεί το απόρρητο των ηλεκτρονικών φακέλων…

Χ.ΖΑΦ.