Παρασκευή 20 Απριλίου 2018

"Ντάλιτ" από την Εύα Σπαθάρα


Η συμπατριώτισσά μας Εύα Σπαθάρα (φωτογραφία) πρόσφατα εξέδωσε την πρώτη της συλλογή ποιημάτων με τον τίτλο "Ντάλιτ". Με αφορμή αυτό το γεγονός δημοσιεύουμε παρακάτω το βιογραφικό της και κάποια από τα ποιήματά της τα οποία περιέχονται στην συλλογή της. Στο τέλος δημοσιεύουμε μια κριτική για το έργο της Εύας Σπαθάρα από τον Δήμο Χλωπτσιούδη.
Το Ιστολόγιό μας εύχεται στην αγαπητή συμπατριώτισσά μας Εύα Σπαθάρα να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο της και η ίδια να είναι πάντα υγιής και να μας προσφέρει τέτοια πραγματικά εμπνευσμένα έργα.

Σύντομο Βιογραφικό Εύας Σπαθάρα
Η Εύα (-γγελία) Σπαθάρα κατάγεται από την Κρανιά Ελασσόνας. Γεννήθηκε στη Γερμανία και μεγάλωσε στην Κρανιά. Είναι απόφοιτη της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας και του Παντείου Πανεπιστήμιου, Τμήμα Κοινωνιολογίας. Ακολούθησε Μεταπτυχιακές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο ΜΠΣ «Κοινωνικός Αποκλεισμός, Μειονότητες και Φύλο» και στο Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας στο ΜΠΣ «Δημιουργική Γραφή». Ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως Φιλόλογος στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Η συλλογή ποιημάτων "Ντάλιτ" (Εκδόσεις "Θράκα", 2017) είναι η πρώτη της.



Εδώ εκτελούνται ήττες

Σε θέλω μέσα στη γλώσσα μου
εκεί που όλα γίνονται
και ξεγίνονται

Εκεί που οι λέξεις απαιτούν
το ανάλογο ύψος τους

Εκεί εσύ είσαι ο ποιητής
κι εγώ το ποίημά σου
Έξω απ' αυτήν
εγώ ο ποιητής
κι εσύ

                           η ήττα του 

............................




Ένα παραμύθι ενός από τους Γκριμ

 Είσαι το δάσος
που μέσα του θα 'θελα
να ανθίσω
να χαθώ
να μην αφήσω ίχνη
και με βρουν

Κάνε όμως γρήγορα κάτι
κι εσύ γιατί τα πόδια μου
με γυρίζουν πίσω
κι είναι κοντά
ο δρόμος της 
επιστροφής

.................................. 

Λάμπα θυέλλης


Φάε τώρα το φαγητό σου καλή μου
και εγώ τώρα τη λύπη μου

Στο αριστερό πλευρό σου να κοιμάσαι

Μ' αυτό να κλέβεις νύχτα για
να ζεις και νύχτα να σπέρνεις
διπλό κρεβάτι να θερίζεις

Πέσε τώρα

....................................


Παιχνίδια ιστορίας

Έτσι θέλω να βλέπω εγώ τα μάτια σου
λες κι έρχονται από τα βάθη της ιστορίας

Γι' αυτά τα μάτια
με αυτά τα μάτια
σ' αυτήντην επικράτεια του έρωτα

να ζήσω την τραγωδία μου
στο άπειρο
κι ακόμη παραπέρα

Έτσι
κάθε που σε κοιτάζω
να λιγοστεύει το άπιαστο

............................................. 


Μη δεν


Και τι πειράζει που είναι σήμερα
η μέρα των ερπετών
κι αύριο της μαρμότας
και την επομένη λόγου χάρη
του δεξιού ματιού
κι εγώ το αγνοώ

Και τι πειράζει που δεν έλαβα τοις μετρητοίς
τα 10 βήματα ευτυχίας
τα 5 μικρά μυστικά νεότητας
τα 3 απλά βήματα να χάσω βάρος
τα 2 βήματα για να μη φύγεις
και τώρα θρηνώ απώλειες

Βούλιαξε η ζωή στα νούμερα
για να καθίσει η μπίλια στο Μη
                                                    δεν


Μοδιστράδικο ενοχής


Ανώδυνα
Σχεδόν υπάρχω σε ημιτελείς  προτάσεις 
Επώδυνα
Στο φυλαγμένο βλέμμα σου
Στην τσέπη
Ο φόβος  μου
Ουρλιάζει
Άηχα
Συρριστικά
Στο μοδιστράδικο της ενοχής
Ράβε ξήλωνε αντοχές
Ράβε ξήλωνε εμένα
Συχνά 
Δηλητηριάζομαι  με  αυταπάτες κλισέ
Αμερικανιές και δήθεν
Τότε
Κλίνω  την αντωνυμία  εγώ
Εμένα μου
Εμένα με
Εγώ
Τις νύχτες κλαίω
Σ΄ ένα χαρακίρι αρνήσεων μαχαιρώνω όχι
-Το σώμα φωνάζει ναι-
Εκείνα τα λυπημένα όχι
-Το σώμα φωνάζει ναι-
Δεν είμαι
Τόπος ασφαλούς κατοικίας.
Όχι δεν είμαι
Ούτε βιβλίο ευπώλητο
Στις προθήκες πολυεθνικών βιτρίνων
Καθ’ έξιν
Αρχαιοκάπηλος δηλώνω
Τυμβωρύχος  απουσιών
Κατά συρροήν
Καπνίζω  αρνήσεις
Βρίζοντας,  χαϊδολογώντας
Την πιθανότητα του ναι
Του ίσως
Του μπορεί
Για ένα ίσως μ άφησα
Για ένα ίσως
Δεν είμαι
Τόπος ασφαλούς κατοικίας
Όχι δεν είμαι
Τις νύχτες ματώνω
Η φαντασία μου στερεύει
Επαναλαμβάνομαι
/              /επώδυνα/        /           /κατασυρροήν/           /           /          /


COLPO GROSSO


Θέλω οι λέξεις να με γδύνουν
να μ εκθέτουν σε καθρέφτες

Colpo grosso μιας γλώσσας
που βγάζει γλώσσα
που εκβιάζει
που φτύνει
που γλείφει
που κόκκαλα δεν έχει
και κόκκαλα τσακίζει
Η ασπόνδυλη

Δήμος Χλωπτσιούδης: "Η διακειμενικότητα στην ποίηση της Εύας Σπαθάρα"


Ο Γιώργος Σεφέρης έγραφε το 1936 ότι «λογοτέχνες που γυρεύουν να διατυπώσουν το αναντικατάστατο το οποίο φέρνουν μέσα τους, αισθάνονται δυνατότερες συγγένειες με δημιουργούς έξω από την περιοχή της γλώσσας τους, που με τη σειρά τους, τούς βοηθούν να βρουν, μέσα στην εθνική τους παράδοση, τις πιο πρωτότυπες και τις λιγότερο εξαντλημένες πηγές» κάνοντας αναφορές στον Μπωντλαίρ ο οποίος έβρισκε στον Πόου φράσεις ολόκληρες διατυπωμένες όπως ο ίδιος τις είχε σκεφτεί.

Στην ουσία ο ποιητής περιέγραφε αυτό που σαράντα χρόνια αργότερα εισήγαγε ως έννοια η Julia Kristeva στη λογοτεχνική κριτική και θεωρία: τη «διακειμενικότητα». Η διακειμενικότητα ορίζει όλο εκείνο το πλέγμα των σχέσεων που αναπτύσσουν ποιήματα/κείμενα μεταξύ τους, είτε είναι του ίδιου ποιητή/συγγραφέα είτε απέχουν μεταξύ τους χωροχρονικά. Είναι εκείνο που ο Genette περιέγραψε ως «οτιδήποτε θέτει σε σχέση, ανοιχτή ή μυστική, το κείμενο με άλλα κείμενα».

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον πλημμυρισμένο από διακειμενικές αναφορές εντάσσεται και η πρώτη ποιητική συλλογή της Εύας Σπαθάρα, «Ντάλιτ» (Θράκα, 2017). Η δημιουργός συνομιλεί ποιητικά με έργα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας που προσαρμόζονται ως σύμβολα είτε ως αφορμές στο παρόν της Σπαθάρα καταδεικνύοντας την κοινή κληρονομιά της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας, την οποία φωτίζει η νεώτερη χρονικά καλλιτέχνις καταδεικνύοντας δημιουργικά μία οπτική και προσανατολίζοντας το κοινό προς το μήνυμά της.

Μα οι κειμενικές αναφορές της Σπαθάρα δεν αποτελούν απλά ένα ποιητικό τέχνασμα στο οποίο βρίσκει βέβαιο/ασφαλές υλικό η ποιήτρια. Η ποιητική της μεταπλάθει τα διακείμενα και τα ενσωματώνει ως ενσωματώνει ως σύμβολα που εκφράζουν την αγωνία της δημιουργού στο σήμερα (κοσμοδρόμιο ταράτσα, από μικρή ήθελα να γίνω αυτοκράτειρα, ροκ άνυσμα της Amy Winehouse, τα καράβια του Κορτές, ευτυχισμένη Σίσυφος, η μπαλάντα του Ντίλα). Άλλωστε, κάθε δημιουργός ποιεί μέσα από τα βιώματα και τις βιωμένες κοινωνικές προβολές στην εκάστοτε εποχή, θέτοντας έτσι μέσω της διακειμενικότητας σε περίοπτη θέση τα διακείμενα· αυτά λειτουργούν ως κλειδιά που ξεκλειδώνουν την ερμηνεία του έργου κι αναδεικνύουν τη συγχρονική και διαχρονική σχέση συνύπαρξης με το πρωτότυπο.

Εντυπωσιάζει, λοιπόν, η δημιουργικότητα με την οποία αξιοποιεί τα κλασικά λογοτεχνικά σύμβολα. Με το αυτοαναφορικό υποκείμενο φωτίζει τα διακείμενα του στίχου, καθιστώντας τα ένα είδος ατομικού βιώματος. Ενσωματώνει μέσα από το προσωπικό πρίσμα προγενέστερους δημιουργούς (σειρά μου τώρα άραβα ποιητή Μπαχά Σάλα Ζαχν)· συνδιαλέγεται με κριτική ματιά με αξέχαστες προσωπικότητες του παγκόσμιου πνεύματος (δεν εκτελούνται μεταφοραί εδώ Αριστοτέλη, τα σάπια μήλα του Νεύτωνα, νυχτώνει στο Μπομπούρ της Αρουντάτι Ρόι, θεώρημα το σπέρμα της γραφής, η Μαρία Ελένη του Τσαρλς Μπουκόφσκι, η μπαλάντα του Ντίλαν, μα το θεό Βραντιμίρ). Έτσι, δημιουργεί έναν εμφανή διακειμενικό ιστό ο οποίος συνέχει την ποιητική της, που σύμφωνα με την κλασική μεταφορά του Montaigne για τη διακειμενικότητα «μοιάζει με ύφασμα όπου οι κόμποι και οι ραφές φαίνονται».

Χαρακτηριστικός είναι ο λειτουργικός ρόλος των τίτλων που εκθέτουν συχνά αυτόν τον διάλογο. Τα μότο ή οι αφιερωματικές αναφορές αντικαθίστανται στην πραγματικότητα από τους μεγάλους τίτλους. Μακροσκελείς τίτλοι αποκαλύπτουν με διαρκείς αναφορές τις επιρροές που εκτίθεται με διάφορους τρόπους στην στιχουργική της και βοηθούν στην αποκρυπτογράφηση των έργων φωτίζοντας ορισμένες ακμές του κειμενικού πρίσματος.

Το ζητούμενο βέβαια είναι η απαιτούμενη εξοικείωση του κοινού και της ερμηνευτικής του ιδιότητας απέναντι σε όλα τα διακείμενα, κάτι που μπορεί να δυσχεράνει την πρόσληψη της ποιητικής της.
Η Σπαθάρα όμως κατά το μεταμοντέρνο πρότυπο ξεπέρασε τις σκοπέλους της διακειμενικής κρυπτικότητας με τις παράλληλες προσεγγίσεις· το μήνυμα παραμένει διαυγές ακόμα κι αν δεν αποκρυπτογραφήσει ο ποιητικός ακροατής τα σύμβολα και τα διακείμενα. Αν όμως τα αναγνωρίσει και τα ερμηνεύσει, τότε μπαίνει σε ένα βαθύτερο επίπεδο της ποιητικού έργου –και άρα του μηνύματος– κατανοώντας τον κειμενικό διάλογο, όπως τον βλέπουμε στα πιο "πολιτικά" ποιήματα με την κριτική ματιά και τη σύνδεσή τους με το ποιητικό παρόν (τα καράβια του Κορτές, νυχτώνει στο Μπομπούρ της Αρουντάτι Ρόι, τα σάπια μήλα του Νεύτωνα, θάνατος στον τραπεζίτη Μπανκ, του αυτί του καπιταλισμού πονέι Αίσωπε, το κεφάλαιο του Μαρξ).

Μία ειρωνική διάθεση με χαρακτηριστικά παρωδίας συχνά αναδύεται μέσα από τη στιχουργική της. Άλλοτε με γλωσσοκεντρική διάθεση (πώς, θάνατος στον τραπεζίτη Μπανκ, το αυτί του καπιταλισμού πονάει Αίσωπε) και άλλες φορές μέσα από τον κριτικό σχολιασμό στο σήμερα φιλοσόφων και λογοτεχνών (το κεφάλαιο του Καρλ). Άλλοτε, ο διακειμενικός διάλογος που ορίζει το β’ ενικό υποκείμενο της διακειμενικότητας αφήνει το μειδίαμα της παρωδίας στα χείλη του ποιητικού ακροατή (το κεφάλαιο του Μαρξ, ο κύριος Χαρμς, καημένε Κάντιε, η Μαρία Ελένη του Τσαρλς Μπουκόφσκι, Κασσάνδρα), ενώ το α’ πληθυντικό βράζει ένα συλλογικό υποκείμενο (θάνατος στον τραπεζίτη Μπανκ, δοκιμές ανωριμότητας).

Κατά την Kristeva κάθε κείμενο «συγκροτείται ως μωσαϊκό παραθεμάτων, κάθε κείμενο είναι απορρόφηση και μετασχηματισμός ενός άλλου κειμένου και η ποιητική γλώσσα διαβάζεται, τουλάχιστον, ως διπλή», ενώ G. Genette θεωρούσε πως «αντικείμενο της ποιητικής αποτελούν οι διακειμενικές σχέσεις και όχι το ίδιο το κείμενο, θεωρούμενο στη μοναδικότητά του· ενδιαφέρει συνεπώς η κειμενική υπέρβαση, οτιδήποτε φέρει σε σχέσεις φανερές ή καλυμμένες ένα κείμενο με ένα άλλο ή περισσότερα κείμενα».

Πηγές Κειμένων και Φωτογραφιών: www.thraca.gr, eimaistahaimou.blogspot.gr, m.tvxs.gr

Αποστολή συνδέσμων: Γιώργος Ι. Μπαλής

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου