Για το τσάι της Κρανιάς το οποίο φυτρώνει στο φαράγγι της Χράπας, το Ιστολόγιο "Κρανέα Ελασσόνας" έχει κάνει στο παρελθόν ειδικά αφιερώματα.
Στο παρόν θέμα ο συμπατριώτης μας Γιώργος Μπαλής μας απέστειλε μια παλιότερη εργασία μαθητών της Κρανιάς για το τοπικό τσάι. Επιπλέον, μας απέστειλε και μια εργασία της Έλλης Λαμπρέτσα για τα αρωματικά φυτά της Δυτικής Μακεδονίας. Το θέμα πλαισιώνεται από φωτογραφίες της Χράπας από τον Γιώργο Μπαλή.
Γυμνάσιο & Λ.Τ. Κρανέας: "Τσάι Βουνού Κρανιάς Ελασσόνας"
Συντονίστρια Εκπαιδευτικός: Κόνιαρη Αικατερίνη
Παιδαγωγική Ομάδα: Καραλή Αικατερίνη
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η εργαστηριακή ανάλυση των συστατικών του εδάφους που συναντάμε το τσάι της Κρανιάς, η ταξινόμηση του τσαγιού και η δημιουργία θεματικού χάρτη.
Στόχοι της εργασίας είναι η αναγνώριση των καρπών της γης μας και η εκτίμηση της θρεπτικής αξίας αυτών.
Η μέθοδος που ακολουθήσαμε είναι η αναζήτηση βιβλιογραφίας, ο εργαστηριακός έλεγχος, οι συνεντεύξεις και η φωτογράφιση του φυτού και της περιοχής που το συναντάμε.
Τέλος, τα videos και οι ατομικές συσκευασίες τσαγιού είναι δημιουργίες των μαθητών για την παρουσίαση της εργασίας.
1. ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Το φυτό που συνηθίζουμε να συλλέγουμε στο χωριό μας, την Κρανιά Ελασσόνας, σαν τσάι του βουνού, ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών (Lamiaceae or Labiatae), στο γένος Stachys και είδος Stachys iva.
Είναι ποώδες πολυετές φυτό. Φυτρώνει σε ασβεστολιθικά πετρώματα, συναντάται σε υψόμετρα πάνω από 650 μέτρα, αντέχει στην έλλειψη νερού και δεν έχει ανάγκη από πολλά θρεπτικά στοιχεία. Στο Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο των Κρουσίων αναφέρεται ότι το φυτικό είδος Stachys iva αναγνωρίζεται ως «Σημαντικό Είδος Φυτού» του πανευρωπαϊκού δικτύου ΦΥΣΗ 2000.
Αναφέρουμε ότι στην ίδια οικογένεια ανήκουν το τσάι βουνού (γένος Sideritis) που συναντάται ευρέως στα Ελληνικά βουνά, η μέντα, το φασκόμηλο, η λεβάντα, το θυμάρι και άλλα βότανα. Οι φωτογραφίες από τα βότανα που παρουσιάζουμε είναι από τους κήπους μας.
2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ
Το φυτικό είδος stachys iva είναι τοπικό βαλκανικό ενδημικό φυτό (απαντάται αποκλειστικά σε μια μικρή περιοχή των Βαλκανίων και πουθενά αλλού στον πλανήτη). Αναφέρεται ότι φυτρώνει στο όρος Βούρινο και στο Βέρμιο. Με την παρούσα εργασία εντοπίσαμε και καταγράψαμε ότι αυτό το είδος συναντάται και στην περιοχή μας στο όρος Χάσια.
3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΕΡΕΥΝΑ
Αρχικά, επικοινωνήσαμε με το Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Βορείου Ελλάδας, αφού στείλαμε φωτογραφία του τσαγιού και δείγμα αποξηραμένου φυτού, μας πληροφόρησαν ότι το τσάι μας δεν ανήκει στο γένος Sideritis όπως αρχικά πιστεύαμε.
Στη συνέχεια, επικοινωνήσαμε με τον καθηγητή φαρμακολογίας του πανεπιστημίου Αθηνών κ. Καλπουτζάκη, όπου μας προσδιόρισε το γένος και το είδος του φυτού και μας παρέπεμψε στην ιστοσελίδα του βαλκανικού κήπου των Κρουσίων Στη Θέρμη Θεσσαλονίκης εδρεύει το Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών φυτών του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. το οποίο στηρίζει λειτουργικά και ουσιαστικά το Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσίων. Το Εργαστήριο αποτελεί κέντρο έρευνας, διατήρησης, πολλαπλασιασμού και αξιολόγησης του αυτοφυούς γενετικού υλικού καθώς και εκπαίδευσης και συμβουλευτικής σε θέματα που αφορούν την αυτοφυή Βαλκανική χλωρίδα.
Τέλος, θέλαμε να χαρακτηρίσουμε τα εδάφη που φυτρώνει το τσάι μας και τα συστατικά που μεταφέρονται από το έδαφος στο φυτό. Έτσι στείλαμε δείγμα εδάφους και φυτού στο Ινστιτούτο Χαρτογράφησης Ταξινόμησης Εδαφών Λάρισας. Το δείγμα του εδάφους (καρότο) ήταν επιφανειακό και μικρή ποσότητα, έτσι τα αποτελέσματα της κοκκομετρικής σύστασης του εδάφους, δεν είναι αντιπροσωπευτικά της περιοχής και δεν τα αναφέρουμε. Επιπλέον διαπιστώθηκαν τα εξής: pH:7,7, ηλ. αγωγιμότητα (μS/cm):551, ισοδύναμοCaCO3(%):2,0, φώσφορος(mg/kg):22 και ανταλάξιμο κάλιο(meg/100gr) εδ.:0,46. Από τις αναλύσεις των φυτικών ιστών προέκυψε ότι στο φυτό παρατηρείται: Κ(%):2,3, P(mg/Kg φυτ. iστού:0,31, ολικό άζωτο N% 2,04.
4. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Οι θεραπευτικές του ιδιότητες βοηθούν στην καταπολέμηση των παθήσεων των τριχοειδών αγγείων της καρδιάς , χάρη στις φλαβονοειδείς ουσίες που περιέχει. Το αφέψημα με μέλι και λεμόνι είναι αντισηπτικό και μαλακώνει το λαιμό. Είναι βεβαιωμένο ότι δεν υπάρχουν τοξικές ουσίες σε αυτό το είδος. Έχει δευτερογενείς μεταβολίτες και οπωσδήποτε υπάρχουν φαινολικά παράγωγα με αντιοξειδωτική δράση.
Σήμερα στην Κρανιά και στα γειτονικά χωριά, Λουτρό και Βαλανίδα συλλέγουμε και πίνουμε το τσάι όταν «ήμαστε άρρωστοι» Συνηθίζεται η κατανάλωση όταν έχουμε βήχα , πονόλαιμο, κοιλιακές διαταραχές. Παλιότερα πίνανε τσάι καθημερινά. Χαρακτηριστικά μας λένε οι γιαγιάδες μας ότι το «τσαγιερό έβραζε στη σόμπα όλο το χειμώνα».
5. ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ – ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
• Περίοδος συγκομιδής: Τα ανθοφόρα στελέχη συλλέγονται τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο.
• Τρόπος συγκομιδής; Σπάζουμε τα κλαράκια, χωρίς να τα ξεριζώνουμε.
• Επεξεργασία: Τα απλώνουμε σε σεντόνι ή ταψιά σε σκιερό μέρος για να ξεραθούνε.
• Φύλαξη: Αποθηκεύουμε σε τροβά, πάνινη τσάντα, ή τενεκέ.
• Παρασκευή ροφήματος Για ένα φλιτζάνι τσάι, βράζουμε 2 κλαράκια σε ένα φλιτζάνι νερό για 1 λεπτό , τα αφήνουμε άλλο 1 λεπτό και σερβίρουμε με μέλι, ζάχαρη ή λεμόνι.
6. ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΣΑΓΙΟΥ
Μέσω συνεντεύξεων καταγράψαμε τις περιοχές γύρω από το χωριό όπου συναντάμε το τσάι και στα πλαίσια διδακτικών επισκέψεων αλλά και εξορμήσεων της ομάδας εκτός σχολικού ωραρίου αναγνωρίσαμε το τσάι. Έτσι αναφέρουμε τα μέρη που μπορούμε να βρούμε το τσάι βουνού Κρανιάς
Στην ΚΟΥΤΡΑ. Η Κούτρα είναι ένα μεγάλο βουνό που αρχίζει μετά τα ισιώματα και μοιάζει με κεφάλι. Η λέξη προέρχεται από το skutra το αρχαίο κύτρα ή από το κύτος.
Στο ΣΤΕΝΩΜΑ. Το Στένωμα είναι στενό πέρασμα του δρόμου Κρανιάς – Βαλανίδας, που σχηματίζεται από το Ζυγό και την Κούτρα.
Στην ΑΕΤΟΦΩΛΙΑ. Απότομο και βραχώδες ύψωμα στην περιοχή της Χράπας που απολήγει σε απόκρημνο βράχο. Η πρόσβαση σε αυτό το βράχο γίνεται μόνο από τη μία μεριά, Από την άλλη μεριά χάσκει μεγάλος γκρεμός. Στα απρόσιτα βράχια της αετοφωλιάς έβρισκαν παλιότερα καταφύγιο αετοί.
Στη ΧΡΑΠΑ. Το φαράγγι της Χράπας, μήκος έξι περίπου χιλιομέτρων είναι ένα φυσικό τοπίο άγριας ομορφιάς και σπάνιας χλωρίδας και πανίδας.
Στη ΜΟΥΡΑΝΤΑ. Ποτάμι που διασχίζει το απόκρυμνο και άγριο φαράγγι της Χράπα.
Στην ΠΑΝΑΓΙΑ και στον ΑΗ ΠΟΣΤΟΛΟ.
Στη ΜΗΡΝΑ και ΚΑΣΤΡΙ – Βαλανίδας
7. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ
Θεματικός χάρτης ονομάζεται ο χάρτης ο οποίος μας δίνει πληροφορίες για ένα συγκεκριμένο μόνο θέμα π.χ. κλίμα, παραγωγή προϊόντων και άλλα. Ο χάρτης είναι ένα «εργαλείο» που μας δίνει πληροφορίες για έναν τόπο. Για να απεικονίζουμε ευκολότερα αυτές τις πληροφορίες, χρησιμοποιούμε αντί για λέξεις σύμβολα και χρώματα, το καθένα από τα οποία αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο στοιχείο του τόπου που απεικονίζει ο χάρτης. Τα σύμβολα και τα χρώματα σχηματίζουν ένα «χαρτογραφικό αλφάβητο», με το οποίο μπορούμε να «διαβάζουμε» τους χάρτες σε όποια γλώσσα κι αν είναι γραμμένοι. Το «χαρτογραφικό αυτό αλφάβητο» αποτελεί το υπόμνημα του χάρτη.
Στην εργασία μας χρησιμοποιήσαμε χάρτες της γεωγραφικής υπηρεσίας στρατού (Γ.Υ.Σ.), καθώς μας δίνουν πιο αναλυτικές λεπτομέρειες για το μορφολογικό ανάγλυφο μιας περιοχής. Πρώτα αναζητήσαμε απόσπασμα του χάρτη της περιοχής μας σε ΑutoCad, στη συνέχεια το διαμορφώσαμε σε αρχείο pdf. Τέλος, εισαγάγαμε τις εικόνες που δηλώνουν σε ποια μέρη συναντάμε το τσάι.
8. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Συσκευάσαμε ενδεικτικά μικρή ποσότητα τσαγιού και συνιστούμε στους καθηγητές μας και τους μαθητές του σχολείου μας να πίνουν καθημερινά τσάι βουνού του χωριού μας. Ακόμη, παρατηρώντας ότι τσάι φυτρώνει αρκετό στα βουνά γύρω από το χωριό προτείνουμε τη συστηματική συγκομιδή και συσκευασία του τσαγιού. Ο ορθός τρόπος συγκομιδής - ΔΕΝ ΤΟ ΞΕΡΙΖΩΝΟΥΜΕ- είναι βασικός για τη συνέχιση της παράδοσης συγκομιδής τσαγιού της περιοχή μας και την αειφόρο ανάπτυξη.
Τέλος, προτείναμε στον αντιδήμαρχο του δήμου Ελασσόνας κ. Αθ. Καλιακούδα, στη γιορτή Φέτας που διοργανώνει κάθε χρόνο ό Δήμος Ελασσόνας στην Ελασσόνα, να εκθέσουμε το τσάι της περιοχής μας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ευχαριστούμε:
• την κ. Γιώτα, τη μητέρα του Σωτήρη Κοντοτάσιου που μας δέχτηκε για τσάι,
• την προϊσταμένη του τμήματος αρωματικών φυτών του Κέντρου Γεωργικής Έρευνας Βορείου Ελλάδος κ. Χατζοπούλου για τον έλεγχο των δειγμάτων τσαγιού,
• τον καθηγητή φαρμακολογίας κ. Καλπουτζάκη για την ταξινόμηση του τσαγιού,
• το διευθυντή του ινστιτούτου ταξινόμησης εδαφών Λάρισας, κ. Τσαντίλα, και την κ. Μαντέλου, για τις εργαστηριακές αναλύσεις και
• τον τοπογράφο μηχανικό κ. Ζούπη Δημήτρη για το χάρτη της περιοχής μας σε AutoCad.
• Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ελασσόνας, για τις πάνινες τσάντες και το καπέλο που μας πρόσφερε, τα οποία είναι δώρα για τους μαθητές, που ξεχώρισαν με τη συμμετοχή τους στην εργασία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Οι επεξηγήσεις των τοπωνυμίων είναι από το βιβλίο «Τοπωνύμια της Κρανιάς» του δασκάλου Κώστα Μπατσίλα.
2. Διαδίκτυο
Οι μαθητές που συμμετείχαν στην έρευνα:
Δημουλά Βασιλεία
Ζαφείρη Χρυσαυγή
Κατσαβός Γιώργος
Κοντοτάσιος Σωτήρης
Μαγκούτα Σταυρούλα
Μαστοροδήμος Δημήτρης
Ματζάρη Γιασμίνα
Μπατσίλα Κατερίνα
Σερέτη Ειρήνη
Στατήρη Χρυσάνθη
Τζιέρα Βασιλική
Χαρίτου Στεφανία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου