1822: Η σφαγή δύο προεστών Χριστιανών από τον Βοεβόδα Ελασσόνας

 

Από τον Παύλο Λάλο, συνταξιούχο δημοσιογράφο-συγγραφέα,

Η επανάσταση του Ολύμπου-Πιερίας έγινε τον Φεβρουάριο του 1822 αρχίζοντας με μια απόβαση (Νικ. Κασομούλης, Γρ. Σάλας, Κανούσης, Θ. Καΐρης, Φιλέλληνες κ.ά.) στον Κολινδρό1 και επαναστατική συγκέντρωση τον Μάρτιο 1822 στη μονή Αγίας Τριάδος Λιβαδίου, με καθυστέρηση ενός έτους από την Πελοπόννησο και Στερεά. Παρόλες τις προσπάθειες των καπεταναίων (Τόλιος Λάζος, Τζαχειλαίοι, Διαμαντής Νικολάου, Γούλας Δράσκος, Γ. Δαμαλής) και άλλων επαναστατών, νικήθηκαν από τις υπέρτερες τουρκικές δυνάμεις. Πριν τον Μάιο είχε κατασταλεί η επανάσταση που ο Ν. Κασομούλης την περιγράφει στο βιβλίο του.

Στην Ελασσόνα Βοεβόδας (διοικητής) ήταν ο Χατζή Μπεκίρ. Αυτός, με στρατό από τη Λάρισα, κατεδίωξε τους επαναστάτες στο Λιβάδι και Κοκκινοπλό, ενώ από την πλευρά της Κατερίνης άλλες δυνάμεις τοπικές και από Θεσ/νίκη και τη Λάρισα του Χουρσίτ πασά, χτύπησαν τους επαναστάτες σε Μηλιά, Κολινδρό, Καστανιά. Έχουμε όμως και τα αντίποινα των Τούρκων, μεταξύ των οποίων είναι η εκτέλεση προεστών. Σε ενθύμηση2 του τότε ηγουμένου Παρθένιου της μονής Σπαρμού Ολύμπου διαβάζουμε: «…εις το Κοκινοπούλον (=Κοκκινοπλό) η κλέπτε εσίκωσαν τη γνώμη του Μανωλάκην κοτσάμπασην και τον αδερφό του Κατζηγιάννην και άλλους πολλούς και σήκωσαν καιφάλη (=εξεγέρθηκαν)… Είστερον ευγικεν ο χατζί Μπεκήρ βουϊβονδας Ελασσόνας και ασκέρια του Ρουσίτ πασιά (=ο Ρεσίτ πασάς)… εσκλάβωσαν και πολλούς ανθρόπους επίραν… Κε ούτως αφανίσθησαν η Χριστιανή. Εκλησήαις έκαψαν χορήα πολλά…». «Εχάλασεν και ο χατζή Μπεκήρ βόϊβοντας τους προεστούς Ελασόνος του Καλογιανιν Σταμάτη, και τον Αναρήν Χατζηαναστάση Ληβαδιότην μέσα εις το κονάκι του. στο βοϊβονδαλήκη (=έδρα του βοεβόδα)».

Πληροφορούμαστε λοιπόν για το ότι εκτέλεσαν το 1822 οι Τούρκοι, μέσα στην Ελασσόνα και μάλιστα στην έδρα του Βοεβόδα (βοεβοδαλίκι), δύο εξέχοντες Χριστιανούς, Δημογέροντες-Προεστούς τους Σταμάτη Καλογιάννη και Αναστάση (Χατζή) Αναρή (=Λαναρή). Ο ένας ήταν ο πρώτος Προεστός της Τσαριτσάνης και ο άλλος του Λιβαδίου, των δύο μεγαλύτερων χριστιανικών Κωμοπόλεων της περιοχής. Η εκτέλεση (αποκεφαλισμός μάλλον) έγινε στο κονάκι που δεν μπορούμε να το τοποθετήσουμε ακριβώς, μάλλον στη συνοικία Βαρόσι, προς το Τζαμί. Το γεγονός συντάραξε τους Έλληνες υπόδουλους καταγράφεται και σε δύο άλλες ενθυμήσεις σε εκκλησιαστικά βιβλία: Από καταγραφή του Γυμνασιάρχη Θ. Μπούμπα3 μια ενθύμηση σε βιβλίο Μηνιαίο του ναού Παναγίας Τσαριτσάνης, «1822: Μαΐου 24: έκοψεν ο βοβονδάς τον Καλογιάνη και τον λαναρή εις την ελασσώνα ημέρα τετράδη κ’ ευθής ήλθεν ο κατής και έγραψεν τα υπάρχοντα του σπιτίου του και τα εβούλωσεν». Δηλαδή έγινε επίσημα από τον Τούρκο δικαστή κατάσχεση περιουσίας του Τσαριτσιανιώτη Προεστού. Σε μία άλλη ενθύμηση που κατέγραψε ο δικηγόρος Βασ. Ζαχίδης4 άγνωστο σε ποιο βιβλίο το είδε, με μια διαφορά στην ημερομηνία, «Κατά την 26 Μαΐου 1822, έκοψεν ο βοεβόδας της ελασσώνος τον Χατζή Σταμάτην, και τον εκ Λιβαδίου Λαναρίδην, ημέρα τετάρτην και ο κατής της Ελασσώνος κατέγραψε την κατασχεθείσαν περιουσίαν των, σφραγίσας ταύτην». Οι τρεις πηγές λοιπόν συμφωνούν για δύο προεστούς. Η προφορική παράδοση λέει ότι οι Χριστιανοί με τον τότε Δεσπότη Ιγνάτιο προσέφεραν δώρα πολλά στον Βοεβόδα για να μην εκτελέσει τους Προεστούς όμως η μοίρα τους ήταν προαποφασισμένη, για παραδειγματισμό.

Και άλλες φορές οι προεστοί της περιοχής είχαν υποστεί πολλά από τους Οθωμανούς, όπως το 1779 που φυλακίστηκαν5 (βλ. Π. Λάλος) οι Ζιώγος, Γερογιάννης, Γεροδήμος, Χατζηγιωργούλης και Στατήρος, το 1788 δολοφονήθηκε6 από Αρβανίτες στο μετόχι της Ολυμπιώτισσας στην Ελασσόνα ο Λιβαδιώτης Δημογέροντας Χατζηγώγος. Μετά το 1800 ο Αλή πασάς φυλάκισε-βασάνισε προεστούς της Τσαριτσάνης, της Βερδικούσιας και της Κρανιάς για να υπογράψουν την τσιφλικοποίηση των χωρών τους.

…………………………

1. Νικ. Κασομούλης, ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1821-33, σ.141.

2. Μ. Μ. Παπαϊωάννου, 1940, σ. 1-13. Και Κ. Σπανός, ΕΝΘΥΜΗΣΕΙΣ 1800-1881, τ.Β’, σ. 134-5.

3. Η ΤΣΑΡΙΤΣΑΝΗ, ομάδας συγγραφέων, 1990, σ. 325.

4.στο ίδιο, σ. 339.

5. Παύλος Λάλος, Η περιοχή της Ελασσόνας (Περραιβία) κατά την Τουρκοκρατία 1423-1912, ΦΑΟΣ 2021, σ. 191-3.

6. Ε.Σκουβαράς, ΟΛΥΜΠΙΩΤΙΣΣΑ, ΚΕΜΝΕ, 1967, σ. 126.

Πηγή άρθρου: Ελευθερία Λάρισας